Overthinking

Overthinking

Bugün öğleden sonraki üst-düzey İngilizce grubumda (upper-intermediate B2 level) okuma metni tartışma ve nedenleri üzerineydi. Adet olduğu üzere bir ön-okuma sohbeti oldu derse ısındırma ve kelimeleri yakalamak için. Bir öğrencim kendisinin aşırı-düşünme sıkıntısından muzdarip olduğunu söyleyince, kendi bakış açımdan bir öz-eleştiri yapmam gerektiğini düşümdüm. Ne kadar yoruyoruz kendimizi? Neden akışa bırakmıyoruz bazı şeyleri? Bunlara cevap bulmak için aşırı düşünmeye karar verdim :). Beyin fırtınası; brainstorming benimkisi aslında...   

Günümüz sosyal medyasında; ilişki gurularının, motivasyon satan influencerların, bar psikologlarının, aforizmacı ve intihalci fikir kalemşörlerinin şu aralar diline pelesenk ettiği moda tabirlerden birisi "overthinking". İngilizce söyleyince daha havalı olduğu ve size kendimi sanki olduğumdan daha da bilgiliymişim gibi gösterdiği için "aşırı-düşünme" yazmadım. İngiliççe olunca belki ciddiye alınırım deyu...

Google bilgesine danışınca, ilk sırada karşıma çıkan tanımlamayı kes-yapıştır yaparak sunuyorum size (intihalin dibini görelim diye!); "overthinking" yani aşırı düşünme hastalığı, kişinin geçmiş yaşantına ya da geleceğine dair sık sık ve gereğinden fazla düşünmesi olarak tanımlanmış. Düşüncelerin sık sık tekrar etmesi yüzünden “Düşünme gevişi” deniliyormuş. 

Kelimeyi her kim Türkçeye kazandırdı ise (buna dilbilimde 'coinage' deniyor), çok güzel yakalamış 'aşırı düşünme' nosyonunu. Hayvancılıkta ruminasyon olarak geçen geviş getirme daha çok çift toynaklı hayvanlara özgü bir sindirim süreci; ancak psikolojide ağzının içinde döndürüp durmak yerine, beyninin içinde fikirleri evirip çevirip tekrar tekrar düşünmeye deniyor. Soyut bir süreç, ama zihinsel olarak yıpratıcı. Çözümü ise tam tersi; boşvermişlik, salıverme, takmama, sallamama, umursamama gibi argoyla soslanmış tabirler olabilir. 

john Parkin'in F**k it serisiyle popüler olan bir hayat felsefesi overthinking'den muzdarip olan bireylere bir tür çözüm önerdi uzun yıllar. "Salla gitsin veya boşver, takma" felsefesi biraz rahatlattı insanları. Bu yaşam felsefesinin izlerini Anadolu bilgeliğinde bizim insanımızın tevekkül ile karıştırdığı teslimiyetçi, ön-kabülcü zihniyette görmek mümkün. Stoacı görüş bile bununla hemhal edilebilir. 

Dünyevi sıkıntılar, çatışmalar, mali problemler, ilişki çıkmazları, terk edilme, aldatılma, tavır ve tutumlara karşı bizim takınamadığımız tavır ve benzeri pek çok durum düşünme gevişini arttırıyor. Bu tip problemler, dertler, tasalar her dem var olacak; aksi zaten mümkün değil; ancak mesele problemin varlığı ve muhteviyatından öte; bizim o probleme olan bakış açımızda düğümleniyor. Sadece problemin (beyhude biçimde geçmiş ya da gelecekte olası hallerini düşünüp durmak yerine) kökenini ve nüvesini belirleyip, tespit edip, çözümledikten sonra,  düşünmek ve bunu sürekli çevirmek yerine; bir üst analitik aşamaya geçip, olduğumuz yerden sıyrılıp, sorunun üstüne çıkıp, çözüm odaklı bir hedefe yönelmek her açıdan daha sağlıklı. Havanda su dövmek suyu daha lezzetli yapmıyor maalesef, sadece yoruyor ve yıpratıyor. 

Ben de pek çok birey gibi muzdaribim bu düşünce gevişi denen illetten. Konunun sorun değil soruna karşı bakış açım olduğunu fark ettiğim anda özgürleşmeye başladığımı gördüm. Bir şey çözümsüz ise, üstüne gitememek gerekir. Çözülebileek bir sorun olduğuna inanıyorsanız; aşamalı, sonuç ve mutluluk odaklı, tedrici (basamaklı) ve çizgisel ilerlemek gerekiyor; sorunun her bir küçük aşamasını geride bırakıp, geri dönmeden. 

Döngüsellik, sonsuz bir boş devinime yol açıyor; bir tür fasit daire içine girmek. Hayatı çizgisel olarak kodlarsak galiba, aşırı-düşünme illetinden kurtulmak çok da zor değil. Geçmiş adından da anlaşıldığı üzere üzerinden geçilip, çiğnenmiş bir zaman dilimi, beynimizin içinde döndürüp durduğumuz bir amaçsızlık ve sonuçsuzluk olmamalı.  Neticede hayat kısa. Hep kısaydı ve kısa olmaya devam edecek...