İtidâl ve Festina Lente
"İtidal" Arapça bir kelime. En sevdiğim kelimelerden de birisi. Aslında bazı kelimeleri çok seviyorum. İngilizce "naïve" kelimesi de buna bir örnek, iki noktalı tek i harfinin naïve kelimesi içinde olması da beni büyülenmiş olabilir semantik anlamı dışında... Farklı dillerde güzel kelimeler listesi vardı bir ara sosyal medyada görseli çokça paylaşılan, Portekizce "cafuné" sözcüğü de benim çok güzel bulduğum kelimelerden biriydi. Mütmain, huzur ve edep sevdiğim diğer üç kelime (üçüde yine Arapça kökenli zannederim).
İtidal bazıları için az bilinen bir sözcük olabilir. Dilbilimde kullanım frekansı düşük denilen türde bir kelime. Akademik sözcük kategorisinde belli ki daha düşük karşılaşma ihtimaliniz olan frekansı olan bir kelime.. Ama bu kökten türemiş "mutedil" nispeten daha çok duyulmuş bir sözcük çoğumuz için, özellik de hava durumu verilirken balıkçılık açısından çok önemli olan ve deniz için mutedil dalgalı ifadesinde kendini bulan bir sözcük itidal ve bundan üretilen bir tavsiye olan itidalli olmak!
İtidal dengeli olmak demek - hayatı uçlarda yaşamadan - ifrat ve tefrite kaçmadan - çok aşırı tutkulu ya da fazlasıyla boş vermiş davranmadan tıpkı yumuşak dalgalı - yakamozvari bir sükunet ile hafifçe dalgalanan bir deniz gibi -;hayatı dingin ve ahenkli yaşama çabasına itidalli olmak denebilir. Genelde yaşça büyük ve eğitim düzeyi yüksek bürokrat, teknokrat, akademisyen ve yetişkin öğrenciler (lisans genelde de master ve doktora yapanlar) ile çalıştım kariyerim boyunca. Bazen siyasi yorumları çok sert ve keskin bazen de dogmatik kafa yapısında öğrencilere denk geldim sohbet esnasında. Onlara hep itidal kelimesini sözlükten bakmayı önerdim ve bir dost olarak "itidalli olmak iyidir!" dedim hayata karşı.
Hayata tutkulu bağlanmak gerçekten çok güzel. Müslüm Baba'nın Hangimiz Sevmedik şarkısında söylediği gibi "deli gibi sevmek ruhumuzda var!". Ya da Ataol Behramoğlu'nun dediği gibi:
"Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var:
Yaşadın mı, yoğunluğuna yaşayacaksın bir şeyi!", diye devam eden muhteşem şiirinin sonraki dizelerinde söylendiği gibi - coşkulu ve tutkulu olmak güzel. Dışarıdan çok dingin ve sakin görünen birisi olarak kendimde bu coşkulu sevmeyi hep hissettim kendimi bildim bileli ve bir öz değerlendirme olarak bazen kendi kendime de "itidalli ol" dediğim zamanlar oldu... Hafifçe çırpınan bir deniz gibi ne aşırı köpüklü ve yüksek hacimli ve hırçın ne de sahili ve kayaları döven yüksek debili fırtınamsı dalgalanmaları azalmak ruhen ve bedenen iyidir ve iyi de gelir insan ruhuna ... Uçlar - adından da anlaşılacağı üzere - sivridir ve batar... Uçlarda yaşayanlar da ya batmaya başlar ya da acıtıcı olabilirler çevresindekilere... Maalesef...
Bir Ajda Pekkan şarkısının sözlerinde geçen: "Her yaşın ayrı bir güzelliği var" aslında esprili bir sosyal medya ağzıyla söylenince "her yaşın ayrı bir salaklığı var!" 😉 şeklinde de söylenebilir - itidalli olma konusunda ipin ucu kaçtığında... Duygusal olarak çok bağlandığınız vakit, dünyanın ve hayatın merkezine o çok sevdiğiniz kişiyi idolleştirip aşk ve sevgi sarhoşluğu ile kör bir safdillilik ile bağlandığınızda, itidal yavaş yavaş buharlaşır ve yerini ifrat ve tefrite yani az veya çok uçlara doğru sürüklenir. Bu tür aşırı ve yüksekten sevmelerin olumsuz yönü düşüşün çok sert olmasıdır. Pek çoğumuz için zannederim tecrübeyle sabit 🫣.
Güçlü sevin, sağlam sevin ve kesinlikle de tutkulu sevin; özellikle de sevgilinizi, eşinizi, dostunuzu, evladınızı, anne babanızı, kardeşinizi, işinizi ve değer verip vakit ayırdığınız her şeyi... Ama itidalli olmayı da asla aklınızdan çıkarmayın severken. Hayat öyle bir şey ki sahip olduğunuzu düşündüğünüz hiç bir şeyin bir gün aslında size ait olmadığını öğretecek. Bizler - ruhumuza giydirilmiş bir et, kemik ve kandan oluşan şekil ve şemalli bedenimize bile misafiriz... O bile bizim değil - o bile geçici bir konak ruhumuza ev sahipliği yapan...
İtidal iyidir ve itidalli olmak da hayatı daha iyi görmenizi sağlar. Çok güzel bir hayat felsefesini formüle eden ve Lâtincede çok hoş oksimoron bir tabirle Augustus ve Titus tarafından ifade edildiği gibi: Festina Lente! (Hasten slowly)! Yani "Yavaşça acele et!" - özetle itidalli olmak iyidir 🙏. İyi gelir...
Yorumlar
Yorum Gönder